Оқиғаны
ретімен баяндайтын мәтін әңгімелеу мәтіні деп аталады. Ол сөйлемдер
іс-қимылды білдіреді. Әңгімелеу мәтінінің ерекшелігі: 1) Мәтін «не
істейді, не істеді» деген сұрақтарға жауап береді. 2) Тірек сөздері -
етістіктерден болады. 3) Сөйлемдер тізбектеле байланысады. Мәтін соңына
қарай негізгі ой айтылады.
Зат
немесе құбылысты суреттеп, сипаттайтын мәтін сипаттау мәтіні деп
аталады. Ол сөйлемдер заттың сынын білдіреді. Сипаттау мәтінінің
ерекшелігі: 1) Сөйлемдер заттың түр - түсін, қасиетін суреттейді. 2)
Сипаттау мәтіні « Қандай?» деген сұраққа жауап береді. 3) Тірек сөздер –
сын есімдерден болады.
Оқиға,
құбылыстардың себебін дәлелдейтін мәтін пайымдау мәтіні деп аталады.
Сөйлемдер себебін ашып көрсетеді. 1) Пайымдау мәтіні «Неліктен?» деген
сұраққа жауап береді. 2) Бірінші сөйлемде негізгі ой айтылады. Ал қалған
сөйлемдерде сол ой дәлелденеді.
3) Тірек сөздері - "өйткені", "себебі", "біріншіден ", "екіншіден,"--- деген сөздер