Эссе екіге бөлінеді: 1) субъективті; негізгі мақсаты – авторды жан жақты ашу, таныту. 2) объективті; негізгі мақсаты – белгілі бір ғылыми тақырып бойынша автордың көзқарасын ашу, таныту.
Қолданылуына қарай: әдеби жанрда, білімді бақылау әдісі ретінде, батыс елдерінде ЖОО-ға түсуде талап етіледі. Жазылу көлемі: 500 сөз, 1-2 беттен 20 бетке дейін.
Эссе жазу кезеңдері: Проблеманы анықтау -ойлану–жоспарлау –жазу–тексеру
ЭССЕ жазу барысында қатаң сақталынуы тиіс ТАЛАПТАР:
•Жеке көзқарастың көрінісі;
•Фактілі дәлелдер (аргументтер);
•Теоретикалық негіздеме;
•Терминдерді қолдану;
•Цитаталарды келтіру;
•Әртүрлі көзқарастарды мысалға алу;
•Логикалық заңдылықтың сақталынуы;
•Салыстыру және қорытындылау әдістерін қолдану;
•Сауаттылық (пункт., орфогр.);
•Юмор, сарказм;
•Қолд. ғылыми еңбектерге сілтеме жасау.
Эссенің жазылу құрылымы:
1.Кіріспе. Тақырыптың негізгі мәні мен негіздемесі тезис түрінде көрсетіледі;
2. Тақырыпты дамыту: Тақырыпқа сәйкес бар біліміңізбен: теория, фактілер, идея, ақпараттар, паралелдеу, аналогия, ассоцация, теңеу, сұрақтар қою, т.б. қолданып, дәлелдейсіз (аргументация).
Мыс. 1. Аргумент түсіндіру мысал (факт) байланыстырушы сөйлемдер. 2. Аргумент түсіндіру мысал (факт) байланыстырушы сөйлемдер;
3. Қорытынды. Жалпылау мен аргументтеріңіздің логикалық қорытындысы. «Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні».
Жиі кездесетін қателіктер:
1.Проблема ашылмайды;
2.Автордың жеке позициясы көрінбейді;
3.Теоретикалық негіздемесі жоқ;
4.Терминдерді орынсыз, сауатсыз қолдану;
5.Тым қарапайым өмірдің мысалдары көп;
6.Ауызекі сөздер, диалект, сленг, жаргон сөздер;
7.Келтірілген мысалдар автор позициясына қайшы;
8.Қорытындылау, түйін шығару деген жоқ;
9.Логиканың болмауы.