Слова, якое называе тое, пра што ці
пра каго гаворыцца ў сказе, называецца дзейнікам. Дзейнік адказвае на пытанні
хто?, што?
Дзейнік – галоўны член сказа.
Сказ – больш складаная
сінтаксічная адзінка, чым словазлучэнне, а таму і сінтаксічная сувязь слоў у
сказе таксама больш складаная і разнастайная.
Граматычная аснова можа
складацца і з аднаго галоўнага члена – дзейніка ці выказніка.
Самай тыповай формай выражэння
дзейніка з'яўляецца назоўнік назоўнага склону:Зімовыя хмары нізка павіслі над
зямлёй.
У ролі дзейніка часта выступаюць займеннікі: Яны дужа
сябравалі, Лявон і Ціхан.
Радзей у ролі дзейніка выступаюць іншыя часціны мовы, пры гэтым
яны набываюць значэнне назоўніка ў назоўным склоне. Напрыклад: Здарылася
самае страшнае ;Абое стаялі разгубленыя; Жыць – Радзіме служыць .
Дзейнік можа быць выражаны спалучэннем слоў, напрыклад: Міхаська
і Кастусь употайкі пазіралі на Васіля, ледзь прыкметна пасмейваліся з яго.
Дзейнік —
гэта слова або спалучэнне слоў, якое абазначае той прадмет думкі, пра дзеянне,
стан, уласцівасці або якасці якога паведамляецца ў выказніку, г. зн. галоўны
член сказа, які граматычна не залежыць ад іншых членаў сказа і паясняецца
выказнікам.