Соғыстан кейінгі жылдары бізде мүсін өнері де пайда болғанын айта кету қажет. Онымен әуелі шеттен келгендер айналысса, содан соң өзіміздің мүшелер шықты. Соның алдыңғы қатарында Исаак Иткинд де болды. Оның жұмыстарының арасында «Шалдың басы. Философ» (1959) деген де бар. Онда ойға сүңгіген ақсақалдар бейнесі шамамен алғанда шығыс адамының тағдыры мен мінезінің портреті сияқты. Иткинд бастың формасын оның құрамына, құрылысына қарай мүше-мүшеге жіктейді: биік маңдайды жайлаған әжімдер, ой мен мүлгіген қабақ астындағы көз, «қожалақтау» ықшамдалған бет-әлпеті, алмастыра қажырылған формасы, бір мезетте қиюласқан мәдениет пен табиғаттың материалы (мүшесі баз ағаштың қабығын қалдырып отырған қажет деп санаған кезде),- бәрі бірлесіп бір шекте қатар тұрған қозғалыс пен тыныштықтың ұмтылмас образын жасайды.
Ян Кучистің «Звено бастығының портреті»-ндегі (1957) жас әйелдің кейпі де тартымды шыққан /23/. Онда нақтылық пен типтілік біріктірілген. Мұнда қатты туралы жұмсақ деп және нәзіктік туралы шешімді деп айтуға болады. Форманы құрастыру барысында суретші табиғат берген үлкен басқа, тік болғанмен тар маңдайға, ат жақты кең бетіне, күшті жақ сүектері мен томпақ еріндеріне баса мән береді. Сонымен қатар мүсінші табиғат берген сырт пішінмен қоса адам жанының нәзіктігін де абайлап бере білген.
Егер Иткинд пен Кучис сырттан келген кірме болса, соғыстан кейінгі жылдары қазақ мүсіншілер де пайда бола бастады. Алғашқылардың қатарында Хакімжан Наурызбаевты атауға болады. Оның мүсіндік портреттері мыналар: «Бала Жамбыл» (1957), «Амангелді портреті» (1958), «Құрманғазы» (1958), «Ақын Мариям хакімжанова» (1964), «Сәкен Сейфуллин» (1967). Осы еңбектерінің әрқайсысында мүсінші нақты тұлғаның, оның сезім әлемінің ерекшеліктерін ұқыптылықпен бейнелейді. Хакімжанованың портретінде суретші кескінделген адамның интелегенттілігін жәнеөзі таңдаған жолын берілген жан екендігін көрсетеді. Нарураны бейнелегенде мүсінші дәлдіктен ауытқымай көлем мен детальдарды модельдеу әдісімен қатаңдықтан безеді. Суретшінің қолында мәрмәр адамның тек тәніне ғана емес, жанына да суық тастан бір жылылың орнатқандай. Аурлаған қабақтар өткен жылдар мен өмір қиыншықтарында ізгіліктен айнымағандығын, мейірімділігін айтып тұр. Тарс жабылған қалың еріндер болмысында мінезінің қызулығын және сезімнің ұстамдылығын көрсетеді. Оның жан бітімі тез қорытынды жасамауды тілейді. Сыртқы келбеті есте қаларлықтай болмаса да, одан адамды және тағдырын көру үшін жүзіне үңілу қажет.